قدس آنلاین- ضرورت وقف در کشورهای پیشرفته، اهمیت خودش را بازیافته است، به‌طوری‌که معتبرترین و ثروتمندترین دانشگاه جهان یعنی دانشگاه هاروارد آمریکا از محل موقوفات و درآمدهای خیریه اداره می‌شود. بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ اروپایی  نیز توسط الگوی وقف اداره می‌شود، اما چرا در کشور ما دلیل کم بودن میل به وقف‌های متناسب با نیاز روز در جامعه چه بوده است؟ در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین احمد شرفخانی، معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور به بررسی ابعاد فرهنگی وقف پرداختیم.او با بیان این‌که کشور ما پیشینه تاریخی خوبی درباره وقف‌ها نسبت به نیازهای هر دوره دارد، می‌گوید: مردم ایران فطرتاً نوع‌دوست و علاقه‌مند به احسان و کار خیر هستند، به‌ویژه در دوره‌ای مردم چنان رغبت به وقف داشتند که از هم پیشی می‌گرفتند تا بتوانند کار خیر ماندگار انجام دهند، اما بعد از پیروزی انقلاب باتوجه به آسیبی که به بهانه اصلاحات اراضی در دوره پهلوی به بدنه این عرصه وارد شد، شاهان پهلوی سند بخشی از زمین‌های موقوفه را به مردم دادند و آن‌ها را از وقفیت خارج کردند. اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) با فتوایی شجاعانه فرمودند این موقوفات باید به وقفیت خودش برگردد.

او ادامه می‌دهد: بعد از پیروزی انقلاب، وقف‌هایی که اتفاق افتاد، تعدادش محدود بود، به‌طوری‌که از اول انقلاب تا سال ۱۳۸۹ متوسط وقف جدید در هرسال ۱۹۸ مورد بوده است، اما از سال ۹۰ طرح جامع ترویج و تبلیغ فرهنگ وقف در سازمان اوقاف طراحی شد که با انجام سیاست‌گذاری دقیق و براساس چشم‌انداز نظام، قرار است در عرصه وقف به کجا برسیم؟ راهبرد، راهکار و برنامه در این‌باره نوشته شد تا با استفاده از ظرفیت‌های مجموعه‌های دیگر، این‌کار شکل بگیرد.

رشد ۱۴ برابری  وقف

به باور شرفخانی، فاصله تا نقطه مطلوب زیاد است، اما در این‌مدت شاهد بیشترشدن وقف بودیم، به‌طوری‌که سال گذشته ۲هزار و ۸۰۰ وقف جدید در یک‌سال اتفاق افتاد. این میزان از ۱۹۸ مورد به این تعداد رسیده بود، همچنین در سه‌ماهه اول سال حدود ۶۸۰ وقف جدید اتفاق افتاده است.

او توضیح می‌دهد: در بین وقف‌هایی که انجام شده، وقف‌های خوبی اتفاق افتاده است. موضوعات و نیازهای جدید همچون وقف علم و فناوری مطرح شده، وقف زمین برای تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان یا درآمد موقوفه برای عرصه علم و فناوری اتفاق افتاده است. در مشهد هم وقف مشارکتی در عرصه علم و فناوری صورت گرفته، به این شکل که هر فرد با خرید سهامی از موقوفه، نامش را به‌عنوان واقف در آن وقف ثبت کند، مثلاً حدود ۱۰۰ هزار سهم هست که هرکسی به تعدادی که می‌خواهد می‌تواند سهم بخرد.معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور می‌گوید: در وقف‌های جدید هم وقف‌های قرآنی خوبی داشتیم. متأسفانه در گذشته، وقف قرآنی کم بود ولی الان وضعیت بهتر شده است. وقف برای شهدای مدافع حرم هم برای اولین‌بار اتفاق افتاده که این وقف‌ها برای خانواده‌های شهدای مدافع و تبلیغ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت انجام شده است.

شرفخانی با اشاره به رویکرد جدیدی که در عرصه وقف شاهد هستیم، خاطرنشان می‌کند: وقف‌هایی که در گذشته انجام می‌شد، خیلی قیدوبند داشت، یعنی شرایط سختی را می‌گذاشتند. اما نوع وقف‌هایی که اخیراً اتفاق می‌افتد به‌سمتی رفته که در تمام قرن‌ها و عصرها قابل استفاده است، یعنی تعطیل‌شدنی نیست، چون نیت آن‌ها، عنوانی کلی دارد.او اضافه می‌کند: اخیراً یک خانم دکتر، مطب و منزل مسکونی خودش را در سعادت‌آباد تهران وقف نشر معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) کرده است. خوبی چنین نیتی این است که در هر دوره‌ای با توجه به نیازهای آن دوره می‌توان از آن استفاده کرد.

 توسعه الگوی انجمن یاوران وقف

شرفخانی با بیان این‌که کشور ما ظرفیت کم‌نظیری در زمینه انفاق و احسان دارد، اما بسیاری از احسان‌ها در قالب ساختارهای خیریه قرار می‌گیرد که ماندگار نیستند، می‌گوید: اگر بخواهیم در کشورمان کاردرمانی برای رفع آسیب‎‌ها و نیازهای جامعه در عرصه‌های مختلف انجام دهیم، باید به‌سمتی برویم که اموال خیریه، ماندگار شوند و در قرن‌های مختلف بتوان از آن استفاده کرد تا خیّر هم از ثواب آن تا روز قیامت بهره ببرد، چراکه اگر اموال در ساختار وقف قرار بگیرد، هیچ‌وقت از وقفیت خارج نمی‌شود.

او با اشاره به تربیت نیروهای متخصص برای تبلیغ وقف در جامعه خاطرنشان می‌کند: در حوزه وقف باید دو کار اساسی آموزشی صورت بگیرد؛ یکی در عرصه تبلیع و ترویج فرهنگ وقف و دیگری آموزش‌های کاربردی براساس نیازهای منطقه. وی با بیان این‌که حرکت‌های تبلیغی و ترویجی باید مخاطب را جذب کند تا بتواند براساس نیاز روز، وقف ترویج یابد، عنوان می‌کند: در معاونت فرهنگی سازمان اوقاف، کارهای آموزشی برای مبلغین روحانی شروع شده است. اقدام جدید دیگر، راه‌اندازی انجمن «یاوران وقف» است که به‌صورت تخصصی و مردمی فعالیت می‌کند؛ مثلاً کسانی‌که در عرصه سلامت دغدغه دارند، به‌صورت گروهی انجمن یاوارن وقف عرصه سلامت را تشکیل می‌دهند که کارشان ترغیب و تشویق مردم در موضوع وقف سلامت و استفاده از ظرفیت دغدغه‌مندان در عرصه سلامت است.

معاون فرهنگی سازمان اوقاف کشور به راه‌اندازی انجمن یاوران وقف حوزه‌های علمیه، انجمن یاوران وقف کتاب و کتابخوانی، انجمن یاوران وقف رسانه، انجمن یاوران وقف قرآنی، انجمن یاوران وقف حوزه علم و فناوری و... اشاره کرده و یادآور می‌شود: در هر شهرستان باید یک انجمن شکل بگیرد، ضمن این‌که این انجمن‌ها باید توسعه یابند، چراکه  فرهنگ‌سازی به‌صورت نهادی و بنیادین شکل نمی‌گیرد، مگر این‌که ساختار مردمی داشته باشد.